AΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΑΡΑΝΤΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΤΣΑΜΑΝΤΟΥΡΙΔΗ ΣΤΟ ΜΑΧΗΤΗ

Προς την Εφημερίδας Μαχητής Του Κιλκίς.

Κύριε Διευθυντά,

Ως απάντηση – σχολιασμό στο άρθρο του αγαπητού συνάδελφου, γεωλόγου του ΙΓΜΕ και κιλκισιώτη κ. Παύλου Τσαμαντουρίδη, που φιλοξενήσατε στο τελευταίο σας φύλλο, και που αναφέρεται στο εξαιρετικά επίκαιρο θέμα της συζητούμενης, και περίπου επικείμενης, εξορυκτικής και μεταλλευτικής δραστηριότητας στο νομό Κιλκίς, έχω την τιμή να σας υποβάλλω το παρακάτω κείμενο και παρακαλώ να αποδεχτείτε τη δημοσίευσή του στην έγκριτη εφημερίδα σας.

Θα σχολιάσω το άρθρο του αγαπητού συναδέλφου ως ένας εκ των, κατά τον χαρακτηρισμό του, «μεταλλειοσκεπτικιστών». Ο όρος αυτός, στην περίπτωσή μου ειδικά, είναι μάλλον ήπιος, δεδομένου ότι προσωπικά έχω δημόσια εκτεθεί και διακηρύξει μετά λόγου γνώσεως ότι είμαι ξεκάθαρα εναντίον των εξορυκτικών και μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στο νομό Κιλκίς. Έχω λοιπόν ξεπεράσει το στάδιο του σκεπτικισμού και είμαι σαφώς στο στάδιο της αντίθεσης.

Δεν είμαι κιλκισιώτης και άρα υπολείπομαι εξ αυτού έναντι του κ. Τσαμαντουρίδη στο να εκφέρω γνώμη επί του θέματος. Με την ιδιότητα του καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ εν τούτοις έχω στη διάρκεια πολλών ετών, ήδη από τη δεκαετία του 1980, αναθέσει και έχουν υπό την επίβλεψή μου περατωθεί τρείς διδακτορικές διατριβές που αφορούν γεωλογικά θέματα του νομού Κιλκίς. Έχω λοιπόν δουλέψει στο νομό Κιλκίς και είμαι γνώστης της τοπικής γεωλογίας, τουλάχιστον τόσο, όσο και ο κ. Τσαμαντουρίδης, δεν είμαι εν πάσει περιπτώσει άσχετος και μπορώ να ισχυριστώ πως αγαπώ αυτόν τον τόπο και νοιάζομαι για το μέλλον και την προκοπή του.

Γράφει στο άρθρο του ο κ. Τσαμαντουρίδης:

«Το Κιλκίς παρουσιάζει 181 εμφανίσεις και κοιτάσματα από τα οποία 81 απαντούν στην περιοχή των Κρουσίων. Από αυτά τίποτε δεν είναι αξιοποιήσιμο μιας και οι κάτοικοι των ορεινών αυτών περιοχών του ακριτικού νομού μας αναγκαστικά πήραν το δρόμο της εξωτερικής και εσωτερικής μετανάστευσης».

Ο κ. Τσαμαντουρίδης με την πρότασή του αυτή εκφράζει σαφώς την προσωπική του εκτίμηση για το μη αξιοποιήσιμο των κοιτασμάτων στην περιοχή των Κρουσίων, και αυτό βέβαια παρά την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, που κανονικά διευκολύνουν την «αξιοποίηση», λόγω της μειωμένης αντίδρασης του αραιωμένου εντόπιου πληθυσμού και της ερήμωσης του τόπου.

Γράφει ακόμα:

«Βασικά η εκμετάλλευση στις παραπάνω περιοχές αφορά σε χαλκούχα κοιτάσματα, μικτά θειούχα, μολυβδαίνιο και τέλος χρυσό, αν υπάρχει.»

Χρυσό λοιπόν, «αν υπάρχει», γράφει ο κ. Τσαμαντουρίδης, κιλκισιώτης γεωλόγος – μεταλλειολόγος και επι μακρον στέλεχος του ΙΓΜΕ, με πολυετείς έρευνες στο νομό Κιλκίς, κρατώντας, σοφά κατά τη γνώμη μου, απόσταση ασφαλείας από τις ασυγκράτητες εκτιμήσεις για μεγάλες ποσότητες χρυσού στην περιοχή, όπως έχουν υποστηρίξει άλλοι, πρώην προϊστάμενοί του στο ΙΓΜΕ και πλήθος άσχετων δημοσιογραφούντων.

Στη συνέχεια ο αγαπητός συνάδελφος αναφέρεται σε «ειδήμονες της επιστήμης» που μέσω του τύπου και των ηλεκτρονικών ΜΜΕ ισχυρίζονται, όπως λέει , ότι «με την αξιοποίηση των μεταλλευτικών περιοχών της χώρας, και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων θα μπορέσει αυτή η μέχρι πρότινος  «Ψωροκώσταινα» να βγεί από την ύφεση που μαστίζει το λαό μας και να περάσει στην ανάπτυξη, που αποτελεί ελπίδα και όνειρο του καταπιεζόμενου λαού μας.».

Κατ’ αρχήν, μέχρι πρό τινος η χώρα μας δεν ήταν Ψωροκώσταινα. Τέτοια κατέληξε να γίνει, ή μάλλον της επιβλήθηκε να γίνει, πρόσφατα. Δεν είναι τυχαίο δε ότι παράλληλα με την «Ψωροκωσταινοποίηση» άρχισε και η προπαγάνδα για την «αξιοποίηση» -εγώ λέω ξεπούλημα- του δημόσιου πλούτου (πρώτα οδηγείς κάποιον σε χρεοκοπία και μετά του παίρνεις και τα σώβρακα). Όσο για τις ελπίδες και τα όνειρα του πράγματι καταπιεζόμενου λαού μας, αυτά δε νομίζω να συμπίπτουν με τις επιδιώξεις των ξένων που λιγουρεύονται, και θ’ αρπάξουν αν δεν υπάρξει αντίσταση, κάθε τι σ’ αυτήν τη χώρα που έχει κάποια αξία.

Γράφει ακόμα ο κ. Τσαμαντουρίδης:

«Όσον αφορά δε τις συνέπειες στο περιβάλλον από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, ας επισκευθεί κάποιος το κοίτασμα Σκρα, που είναι «γυμνό» στην κορυφή από 410 μέχρι 805 μ. Άλλωστε κατά τους επιστήμονες που ασχολούνται με τα μεταλλεία η εκμετάλλευση θα γίνει υπόγεια, καθώς επίσης και στο Μαυρόδενδρο.».

Εδώ, αν κατάλαβα καλά το επιχείρημα, ο κ. Τσαμαντουρίδης φαίνεται να θεωρεί περιβαλλοντικά αδιάφορο το καταφάγωμα (εξαφάνιση) του βουνού στο Σκρά από 410 μέχρι 805 μ υψόμετρο -ανατριχιαστικό αν το σκεφθεί κανείς-, επειδή το βουνό εκεί είναι λέει γυμνό! Όσο για το κατά πόσο η εκμετάλλευση θα γίνει υπόγεια στο Σκρά και στο Μαυρόδενδρο θα έβαζα μαζί του ευχαρίστως στοίχημα για το αντίθετο. Από πού εξάλλου βγαίνει το αυθαίρετο συμπέρασμα περί υπόγειας εκμετάλλευσης; Ποιοι είναι, με το όνομά τους παρακαλώ, οι «επιστήμονες που ασχολούνται με τα μεταλλεία» (έτσι γενικά και αόριστα) που βεβαιώνουν για κάτι τέτοιο, πριν την συμπλήρωση της έρευνας και την παραχώρηση της όποιας εκμετάλλευσης. Ας βγούν να το υποστηρίξουν και να το στηρίξουν επιστημονικά και οικονομοτεχνικά.

Συνεχίζοντας αναφέρει:

«Στο Γερακαριό και στο Μυλοχώρι οι περιοχές δεν είναι δασικές, υπό την έννοια ότι δεν έχουν δασική κάλυψη. Στην Ποντοκερασιά το μεταλλείο που θα εντοπισθεί βρίσκεται μέσα σε ηφαιστειακή καλδέρα.».

Το ότι οι περιοχές στο Γερακαριό και το Μηλοχώρι δεν είναι δασικές δεν σημαίνει ότι θα μείνουν περιβαλλοντικά αλώβητες αν υπάρξει εκεί εξορυκτική δράση. Η λοφώδης, εν μέρει δασωμένη και εν μέρει καλλιεργούμενη έκταση μεταξύ Ευκαρπίας, Γερακαριού, Δίβουνου, Βάθης και Μηλοχωρίου συνιστά ένα τοπίο ιδιαίτερου κάλους, που θα πληγεί ανεπανόρθωτα από εξορυκτικές και μεταλλευτικές δραστηριότητες. Δεν γνωρίζω ακριβώς το λόγο που το Γερακαριό ονομάστηκε έτσι, είναι όμως αξιοσημείωτη η στην γύρο περιοχή παρουσία ενός υγιούς, ευάριθμου πληθυσμού γερακιών και αετών. Και μόνο αυτό το γεγονός καθιστά την περιοχή άξια ιδιαίτερης προστασίας και πόλο έλξης παρατηρητών της άγριας ορνιθοπανίδας.

Δεν κατάλαβα επίσης ποια περιβαλλοντική διευκόλυνση συνιστά ο ισχυρισμός ότι στην Ποντοκερασιά το μεταλλείο που «θα εντοπισθεί» (προσέξτε, θα εντοπισθεί, δεν έχει δηλαδή ακόμα εντοπισθεί) θα βρίσκεται μέσα σε ηφαιστειακή καλδέρα. Δεν ξέρω αν αυτό που λέει ο κ. Τσαμαντουρίδης ισχύει, η δική μου εντύπωση πάντως είναι διαφορετική, δεδομένου ότι εκεί τα πετρώματα στόχοι βρίσκονται στην κορυφή λόφων, αλλά τι έχει αυτό το ακαδημαϊκό θέμα να κάνει με τη σωρεία των περιβαλλοντικών προβλημάτων που θα δημιουργηθούν με μια επιχειρούμενη μεγάλης κλίμακας εξόρυξη στην Ποντοκερασιά; Και βέβαια, κανένας λόγος δεν γίνεται για τη Βάθη, όπου τα μεταλλοφόρα πετρώματα καταλαμβάνουν τη λοφώδη έκταση ακριβώς σε επαφή με τις παρυφές του χωριού. Συμβιβάζεται κατοίκηση στη Βάθη με συνεχή χρήση εκρηκτικών και θηριωδών σκαπτικών και μεταφορικών μηχανημάτων στις παρυφές ακριβώς του χωριού;

Με αφοπλιστική ειλικρίνεια ομολογεί ο κ. Τσαμαντουρίδης:

«Κύριοι, υπάρχουν μεταλλεία στον κόσμο που να μην ρυπαίνουν; Όχι, όλα τα μεταλλεία ρυπαίνουν. Αλλά σύμφωνα με τη νομοθεσία πρέπει να βρούμε τρόπους ελαχιστοποίησης της ρύπανσης με εφαρμογή των νόμων. Και ξέρετε, ο νόμος που το παλιό ΥΠΕΧΩΔΕ θέσπισε το 1977 με συνταγματικό νόμο περιόρισε σημαντικά τη ρύπανση.».

Αν «σύμφωνα με τη νομοθεσία θα πρέπει να βρούμε τρόπους ελαχιστοποίησης της ρύπανσης με εφαρμογή των νόμων», ζήτω που καήκαμε. Ας λύσουμε πρώτα τα προβλήματα ρύπανσης από τις άπειρες ανεξέλεγκτες απλές χωματερές στον τόπο μας, που σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία δεν έπρεπε να υπάρχουν, και βλέπουμε μετά για τις πολύ χειρότερες μεταλλευτικές χαβούζες. Όσο για τον περιορισμό της ρύπανσης μετά τη θέσπιση του νόμου του 1977, μακάρι να ήταν έτσι. Όποιος ψάξει στο διαδίκτυο θα βρεί πληθώρα περιπτώσεων ανεξέλεγκτης μεταλλευτικής ρύπανσης και μετά το 1977.

Ο κ. Τσαμαντουρίδης αναφερόμενος στη ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα γράφει:

« Μιλάτε για ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα. Η περιοχή Κρουσίων έχει πετρώματα που γεωλογικώς θεωρούνται έχοντα μεγάλη αδιαπερατότητα, και μόνο κατά την πλημυρίδα παρουσιάζεται ρέον ύδωρ. Και όμως, η εκμετάλλευση που θα γίνεται υπογείως θα βρίσκεται κάτω από το επίπεδο του ρέοντος νερού στα ανώτερα ρεύματα και στον ποταμό Γαλλικό.».

Έχω τις εξής ενστάσεις επ’ αυτών: Η μικρή κατά τον κ. Τσαμαντουρίδη διαπερατότητα των πετρωμάτων που συγκροτούν τον όγκο των Κρουσίων θα ίσχυε αν η μάζα των πετρωμάτων αυτών ήταν ανεξαλλοίωτη και συμπαγής. Στην πραγματικότητα, τα κατ’ εξοχήν μεταμορφωμένα πετρώματα των Κρουσίων είναι ως επι το πλείστον εξαλλοιωμένα μέχρι μεγάλου βάθους και διελαύνονται από πυκνότατο δίκτυο ασυνεχειών, ρηγμάτων και κατακλάσεων. Είναι λοιπόν σαφέστατα μακροδιαπερατά και αυτός είναι εξάλλου ο λόγος που γεωτρήσεις στη μάζα των Κρουσίων παρέχουν νερό, και μάλιστα άριστης ποιότητας. Δεν καταλαβαίνω βέβαια την επαναλαμβανόμενη και εδώ βεβαιότητα του κ. Τσαμαντουρίδη ότι η εκμετάλλευση στην περιοχή των Κρουσίων θα γίνεται υπογείως. Πού στηρίζει αλήθεια τη βεβαιότητά του αυτή δεν μας αποκαλύπτει. Εξάλλου, ο ίδιος αναιρεί αμέσως στη συνέχεια αυτόν τον ισχυρισμό του όταν γράφει: «Σημειώνουμε δε ότι η υπαίθρια εκμετάλλευση και οι τυχόν εκσκαφές θα φθάσουν μέχρι το βάθος των 45 μέτρων (σύμφωνα με οικονομοτεχνική μελέτη).». Είναι σαφές ότι σύμφωνα και με την -άγνωστο ποια- οικονομοτεχνική μελέτη που επικαλείται ο κ. Τσαμαντουρίδης η εκμετάλλευση θα είναι επιφανειακή.

Κατά τον κ. Τσαμαντουρίδη: «Από τα μεταλλοφόρα τμήματα μόνο το ένα τρίτο θα είναι «στείρα» το οποίο θα επιχωματώσει πάλι τις εκσκαφές….». Εκτός από το ότι η εκτίμηση περί του ενός τρίτου είναι αυθαίρετη και δεν μπορεί να έχει γενική ισχύ, το ένα τρίτο βέβαια δε φτάνει για την επιχωμάτωση και επαναφορά στην πρότερη κατάσταση· λείπουν τα δύο τρίτα, και επιπλέον, ακόμα και αυτό το, έστω, ένα τρίτο δεν θα είναι όπως ήταν πριν, αλλά ποτισμένο με κατάλοιπα εκρηκτικών, ίσως και με κατάλοιπα χημικής επεξεργασίας, ένα υλικό στείρο όχι μόνο από μεταλλευτική άποψη, αλλά και εντελώς άχρηστο ως υπόβαθρο μιας μελλοντικής βιολογικής ανάταξης (αναδάσωσης).

Σε ό,τι αφορά το οικονομικό σκέλος της «ανάπτυξης», της έκδοσης «άδειας περιβαλλοντικών όρων», της «άδειας παρεμβάσεως του Δασαρχείου» και τις «εγγυητικές επιταγές», η πρακτική που ακολουθείται γενικά από τις μεταλλευτικές εταιρίες είναι η καταστρατήγηση, χωρίς καμιά επίπτωση, κάθε όρου που είχε αρχικά συμφωνηθεί ως προϋπόθεση για την αδειοδότηση και έναρξη της εκμετάλλευσης. Τα παραδείγματα πολλά.. Δέστε π.χ. τι έγινε με την TVX στη Χαλκιδική και σε ποια παλιά παπούτσια θα γραφτεί η αρνητική γνωμάτευση του Δασαρχείου Γουμένισσας για τις εξορύξεις στο Πάϊκο, αν ο κόσμος δεν ξεσηκωθεί σύσσωμος να την υποστηρίξει. Ας μας αναφερθεί δε μια περίπτωση όπου κάποια χρηματική εγγύηση ήταν επαρκής και χρησιμοποιήθηκε για μια έστω και μερική περιβαλλοντική αποκατάσταση οπουδήποτε στην Ελλάδα.

Δεν είναι δυνατό ο κ. Τσαμαντουρίδης να συγκρίνει τις περιπτώσεις των υφιστάμενων λατομείων του Σκρα, Βαφειοχωρίου και Πευκοδάσους με τον Αρμαγεδώνα μιας σχεδόν ολοκληρωτικής εξορυκτικής και μεταλλευτικής επέμβασης στο νομό Κιλκίς. Οι κλίμακες είναι εντελώς διαφορετικές, τόσο από άποψη περιβαλλοντικής καταστροφής, όσο και από άποψη οικονομικών συσχετισμών. Στην περίπτωση αυτή, όπως και σε πολλές άλλες στη χώρα μας, ισχύει ο παράλογος κανόνας του αντιστρόφου οικονομικού δημόσιου οφέλους: Όσο μεγαλύτερος είσαι (ως οικονομικός παράγοντας) τόσο λιγότερα καταφέρνει να πάρει από εσένα το κράτος. Τι σχέση μπορεί να έχουν οι μικρές επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται τα παραπάνω λατομεία με τους παγκόσμιους οικονομικούς κολοσσούς που έρχονται στις σημερινές συνθήκες κρίσης να αρπάξουν τον πλούτο του τόπου μας. Αυτοί οι τελευταίοι θα έρθουν μόνο για να πάρουν. Εκείνο που θα αφήσουν θα είναι τα λαδώματα που θα τους εξασφαλίσουν μια γρήγορη, εύκολη και προπαντός στο ύψιστο κερδοφόρα «μπίζνα», και βέβαια θα αφήσουν επίσης για εμάς όλους να συμμαζέψουμε το ασυμμάζευτο περιβαλλοντικό χάος που θα κληρονομήσουμε, όταν θα μας έχουν ξεκοκαλίσει και θα φύγουν, βράδυ κατά προτίμηση. Έτσι γίνονταν και γίνεται παντού και πάντα, σε όλον τον κόσμο. Το Κιλκίς δεν πρόκειται να αποτελέσει την πρώτη και μοναδική εξαίρεση

Και κάτι ακόμα για τα μεταλλευτικά δικαιώματα (royalties) που θα μπορούσε το Δημόσιο να απαιτήσει από τις μεταλλευτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας. Το ΥΠΕΚΑ συνεχώς αναγγέλλει τη μέλλουσα νομοθετική καθιέρωσή τους, την ίδια στιγμή που φαίνεται να κάνει ό,τι μπορεί για την επιτάχυνση των διαδικασιών ανάθεσης της εκμετάλλευσης όσων κοιτασμάτων απέμειναν, πριν τη νομική καθιέρωση τέτοιων δικαιωμάτων. Γιατί το κάνει αυτό;

Κατά τον κ. Τσαμαντουρίδη: «Το κοινωνικό οικονομικό όφελος που θα προκύψει από την εκμετάλλευση ενός μεταλλείου ανά βάρδια είναι ότι θα απασχοληθούν 37 εργαζόμενοι και εάν υπολογίσει κανείς τρεις βάρδιες x37 = 111 απασχολούμενοι, άρα κάθε εργαζόμενος με τετραμελή οικογένεια 111x4 = 444 ψυχές θα έχουν ένα κομμάτι ψωμί σ’ αυτό το απερημωμένο ακριτικό Κιλκίς».

Δεν θα σχολιάσω τα αυθαίρετα αριθμητικά στοιχεία που παρατίθενται (όπως ότι σε κάθε μεταλλείο θα απασχολούνται 37 ακριβώς εργαζόμενοι ανά βάρδια –από πού προκύπτει αυτό άραγε;), αλλά θα παρατηρήσω πως αλίμονο αν η προοπτική για το μέλλον του «χρυσοφόρου Κιλκίς» περιορίζονται στο ότι οι όσες ψυχές θα μείνουν εδώ θα έχουν μόνο ένα κομμάτι ψωμί. Γιορτάζοντας του χρόνου τα εκατοντάχρονα της απελευθέρωσης του Κιλκίς, ας αναρωτηθούμε αν αυτή θα είναι η ανταμοιβή για τα ποτάμια αίματος που χύθηκαν στον τόπο ετούτο. Δεν υπάρχουν άλλες πιο σύγχρονες, αξιοπρεπείς και προσοδοφόρες λύσεις που δεν καταστρέφουν το περιβάλλον; Θα συνηγορήσουμε ώστε ο τόπος να ερημωθεί κυριολεκτικά λόγω της εξορυκτικής και μεταλλευτικής δράσης ή θα παλέψουμε να γίνει ο τόπος πόλος έλξης για αξιοπρεπή, ποιοτική κατοίκηση και απασχόληση; Οι σημερινές τάσεις φυγής από τις μεγάλες πόλεις και αναζήτησης εναλλακτικών ποιοτικών απασχολήσεων στην επαρχία είναι μια μοναδική ευκαιρία για την ανάπτυξη και την αλλαγή της εικόνας εγκατάλειψης στο νομό, και ιδιαίτερα στο δήμο του Κιλκίς.

Βέβαια, η καταλήστευση και καταστροφή ενός τόπου μπορεί να θεωρηθεί ως «ανάπτυξη» για έναν άλλο τόπο, αν τα όποια κέρδη προκύπτουν από την καταλήστευση του πρώτου διοχετεύονται στον μακρινό δεύτερο. Έτσι λοιπόν, η θυσία του ακριτικού Κιλκίς (και της Χαλκιδικής και της Θράκης) στο βωμό της ανάπτυξης του αμαρτωλού λεκανοπεδίου, μπορεί να θεωρηθεί για τους εκεί κατοικούντες ως αναπτυξιακή προοπτική. Δε θέλω να εγείρω τοπικιστικά αισθήματα, αλλά γιατί βάλανε στόχο οι αρμόδιοι του ΥΠΕΚΑ και οι φωστήρες του πρώην ΙΓΜΕ (δεν αναφέρομαι στον φίλτατο συνάδελφο Τσαμαντουρίδη, αλλά στους πρώην προϊσταμένους του) μόνο τις γρανιτικές εμφανίσεις στη βόρεια Ελλάδα; Δεν άκουσα να γίνεται λόγος για δυνατότητες σύγχρονης εξορυκτικής και μεταλλευτικής δραστηριότητες στο Σούνιο, τη Μύκονο, τη Νάξο, την Ικαρία, όπου υπάρχουν παρόμοιες εμφανίσεις με αυτές που έχουν στοχοποιηθεί στη βόρεια Ελλάδα. Μήπως εδώ θεωρείται ότι είναι η πίσω αυλή όπου μαζεύονται τα άχρηστα απορρίμματα του οικοπέδου Ελλάδα, ενώ εκεί έχουν τις παραθεριστικές τους κατοικίες πολλοί από τους ένθερμους υποστηρικτές της μεταλλευτικής «αξιοποίησης» της βόρειας Ελλάδας;

Ανήκω σε μια διαφορετική οικογένεια γεωλόγων από εκείνη του συνάδελφου Τσαμαντουρίδη, και κυρίως των πρώην προϊσταμένων του στο ΙΓΜΕ. Εκείνοι θεωρούν ως αποκλειστική δουλειά και σκοπό του γεωλόγου την αναζήτηση ορυκτών πόρων και την με κάθε θυσία εκμετάλλευσή τους. Αυτή είναι μια εντελώς μη αειφορική (μη βιώσιμη) εκμετάλλευση, δεδομένου ότι οι ορυκτοί πόροι είναι γρήγορα εξαντλήσιμοι και μη ανανεώσιμοι. Εγώ, και κάποιοι άλλοι σαν και εμένα, θεωρούμε ότι πολύ σημαντικότερη δουλειά του γεωλόγου είναι να προστατέψει και διατηρήσει στο διηνεκές τα χαρακτηριστικά του γεωλογικού υπόβαθρου μιας περιοχής και να εξασφαλίσει ότι αυτό θα τροφοδοτεί αειφορικά τις πηγές νερού, την αδιατάρακτη επιβίωση της τοπικής πανίδας και χλωρίδας, τη δασοκάλυψη, τις γεωργικές και κτηνοτροφικές απασχολήσεις, την αισθητική απόλαυση, τον τουρισμό και την ποιοτική κατοίκηση. Αυτά είναι που εξασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη ενός τόπου. Χωρίς αυτά ένας τόπος είναι καταδικασμένος, όσο χρυσό και αν παράγει.

Σαράντης Δημητριάδης.

Ομότιμος καθηγητής, Τμήμα Γεωλογίας, ΑΠΘ.