Άρθρο του Χρήστου Ελευθεριάδη στο tvxs.gr
Μετά την αρνητική απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας το 2003 για τα σχέδια της Καναδικής TVX Gold στη ΒΑ Χαλκιδική, η TVX πτωχεύει και οι εργαζόμενοι απολύονται. Φυσικά κάνουν όλοι αγωγές κατά της εταιρείας που τους άφησε απλήρωτους.
Μετά την αρνητική απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας το 2003 για τα σχέδια της Καναδικής TVX Gold στη ΒΑ Χαλκιδική, η TVX πτωχεύει και οι εργαζόμενοι απολύονται. Φυσικά κάνουν όλοι αγωγές κατά της εταιρείας που τους άφησε απλήρωτους.
Ο υπουργός τότε κος Πάχτας, έχει την “καυτή πατάτα” (όπως την ονόμασε
ο ίδιος) του προβλήματος των εργαζομένων στα χέρια του. Χτυπάει πόρτες
(κατά δηλώσεις του) υποψηφίων επενδυτών, αλλά δεν διευκρινίζει με ποιους
συζήτησε και τι προτάσεις συζήτησε μαζί τους. Ουδεμία διαφάνεια, όλα
γίνονται στο “μιλητό”. Ως φαίνεται όμως, έρχεται σε συμφωνία με τον κο
Κούτρα, μεγαλομέτοχο της εταιρείας ΑΚΤΩΡ, μέλος του ομίλου Μπόμπολα.
Στις 9 Δεκεμβρίου του 2003 ιδρύεται η εταιρεία “Ελληνικός Χρυσός ΑΕ” με μετοχικό κεφάλαιο 60 χιλ ευρώ και μέτοχο κατά 99.99% τον κο Κούτρα. Το επόμενο διήμερο οι εργαζόμενοι αποσύρουν τις αγωγές τους κατά της TVX, της οποίας αίρεται η πτώχευση, οπότε στις 12 Δεκεμβρίου 2003 μεταβιβάζει το σύνολο της περιουσίας των μεταλλείων για 11 εκατομμύρια στο Ελληνικό Δημόσιο, ενώ παράλληλα απαλλάσσεται από όλες τις περιβαλλοντικές παρανομίες που διέπραξε, πρόστιμα, υποχρεώσεις προς ασφαλιστικούς φορείς και γενικώς προς το Ελληνικό Δημόσιο και τοπικούς φορείς. Αμέσως μετά η TVX ξαναπτωχεύει. Μέσα στον ίδια απόφαση της 12ης Δεκεμβρίου, το Ελληνικό Δημόσιο μεταβιβάζει το σύνολο της περιουσίας που μόλις παρέλαβε στην Ελληνικός Χρυσός. Επρόκειτο για ένα είδος συμφωνίας που στη διεθνή πρακτική λέγεται back to back. Η μεταβιβασθείσα περιουσία είναι τόσο μεγάλη που χρειάζονται 200 σελίδες στο ΦΕΚ 3220/2004 για να περιγραφεί. Περιλαμβάνονται και 310 σπίτια στο Στρατώνι, που από 33 χιλιάδες να θεωρούσε κανείς την αξία τους, θα κάλυπταν ΜΟΝΟΝ ΑΥΤΑ όλο το αντίτιμο των 11 εκατομμυρίων. Χώρια το μεταλλευτικό πεδίο με αξία της τάξεως των δισεκατομμυρίων, πάνω από 300 χιλιάδες στρέμματα γης, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, άδειες κλπ κλπ.
Η μεταβίβαση αυτή είχε κόστη για το Ελληνικό δημόσιο, που οι εμπλεκόμενοι στην μεταβίβαση αποσιωπούν. Η νέα εταιρεία προσλαμβάνει τους 300 εκ των 450 εργαζομένων, οπότε οι 150 μένουν άνεργοι, αλλά ο κος υπουργός έχει κανονίσει να πληρώνονται από το Ελληνικό δημόσιο μέχρι να συνταξιοδοτηθούν. Μέχρι σήμερα στοίχισαν 30 εκατομμύρια ευρώ, πληρωμένα από τους Έλληνες φορολογούμενους.
Υπήρχε άρα γε εναλλακτική λύση για την λεγόμενη “καυτή πατάτα” των απολυμένων εργαζομένων της TVX. Η απάντηση είναι ασφαλώς ναι. Και μάλιστα έντιμη και υγιής λύση, για τους εργαζομένους, για την περιοχή, για τη χώρα. Ο κος υπουργός όμως και οι συνομιλητές του αποφάσισαν αλλιώς.
Στις λίμνες απόθεσης της Ολυμπιάδας υπήρχε έτοιμο εμπλουτισμένο μετάλλευμα εκατοντάδων χιλιάδων τόννων αρσενοπυρίτη, με περιεχόμενες 250.000 ουγγιές χρυσού, που ΔΕΝ ανήκαν στην TVX. Αξία, με βάση την εξέλιξη των τιμών χρυσού, πάνω από 150 εκατομμύρια ευρώ. Τα συμπυκνώματα αυτά ανήκαν στην Εθνική Κεφαλαίου και βέβαια χαρακτηρίζονταν και από ένα βαθμό τοξικότητος. Θα έπρεπε να απομακρυνθούν από την περιοχή για να υπάρξει αποκατάσταση, μεταφερόμενα σε κάποια μεταλλουργία του εξωτερικού. Η έντιμη λύση θα ήταν να συνεχίσουν να εργάζονται οι απολυθέντες εργαζόμενοι, αποκαθιστώντας την περιοχή. Η αξία του έτοιμου μεταλλεύματος αυτού, θα αρκούσε να καλύψει το μισθολογικό κόστος για όλους τους εργαζομένους, για δεκαετίες. Ταυτόχρονα η περιοχή θα απεκαθίστατο και θα μπορούσε να αποχαρακτηρισθεί από μεταλλευτική, ώστε να μπει σε δρόμου υγιούς αειφόρου ανάπτυξης. Και βέβαια τα 310 σπίτια στο Στρατώνι θα έπρεπε να μεταβιβασθούν στους εργαζομένους που τα κατοικούσαν με τις οικογένειές τους.
Ο κος υπουργός όμως με τους συνομιλητές του αλλιώς αποφάσισαν. Τα σπίτια δόθηκαν στην «Ελληνικός» χρυσός, διατηρώντας έτσι τους εργαζομένους σε ομηρεία. Τα μεταλλευτικά συμπυκνώματα «ξεχάστηκαν» από την Εθνική κεφαλαίου. Εδώ και κάποια χρόνια η “Ελληνικός” Χρυσός διαφημίζει ότι “αποκαθιστά” την περιοχή. Στην πραγματικότητα, απλά πουλά με παχυλότατα κέρδη τα συμπυκνώματα αυτά σε μεταλλουργίες του εξωτερικού, παρότι ΔΕΝ της ανήκουν. Με ποιο δικαίωμα, κανείς δεν ξέρει. Η πρόφαση είναι ότι “αποκαθιστά” την περιοχή. Μόνο που αντί να της κοστίζει η αποκατάσταση, εισπράττει τα εκατομύρια της αξίας των συμπυκνωμάτων. Κανείς δεν γνωρίζει γιατί η Εθνική Κεφαλαίου “ξέχασε” αυτό το περιουσιακό της στοιχείο, το οποίο βέβαια ΔΕΝ μεταβιβάστηκε στην “Ελληνικός” Χρυσός. Δεν γνωρίζω αν όλα αυτά συνιστούν με νομικούς όρους παραβάσεις της νομιμότητος και αν προκύπτουν ποινικές ευθύνες.
Ειρήσθω εν παρόδω στο σημείο αυτό ότι το συμπύκνωμα που πουλά η εταιρεία έχει υψηλότατη συγκέντρωση αρσενικού. Η εταιρεία δήλωσε στις αρμόδιες υπηρεσίες ότι η περιεκτικότητα σε αρσενικό είναι 1.5% και μετέφερε τα τοξικά φορτία στη Σίνδο και από εκεί στο λιμάνι Θεσσαλονίκης για φόρτωση σε καράβια. Ατυχώς όμως για αυτήν, συνέβη ένα ατύχημα σε φορτηγό της εταιρείας στη Ρεντίνα και μέρος του φορτίου διέρρευσε. Μετρήσεις του Γενικού Χημείου του Κράτους έδειξαν περιεκτικότητα σε αρσενικό 11.5% αντί για το 1.5% που είχε δηλώσει η εταιρεία. Η τοξικότητα λόγω αρσενικού ήταν σχεδόν 8 φορές μεγαλύτερη δηλαδή. Σε οποιαδήποτε ευνομούμενη χώρα θα υπήρχαν σοβαρές συνέπειες. Στην Ελλάδα δεν ξέρω αν υπήρξε η παραμικρή συνέπεια.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ο συντονιστής της συμφωνίας φρόντισε (στα πλαίσια της συμφωνίας back to back) για την απαλλαγή όχι μόνο της TVX για τα όσα περιβαλλοντικά προβλήματα είχε προκαλέσει (μεταξύ άλλων είχε διανοίξει ερευνητική στοά η οποία προκαλεί απώλειες τεραστίων ποσοτήτων νερού από τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής, μέχρι και σήμερα), αλλά και της Ελληνικός Χρυσός, αφού στο ΦΕΚ 3220/2004 προβλέπεται η πλήρης απαλλαγή της εταιρείας από τα περιβαλλοντικά προβλήματα που παραλαμβάνει. Και ως προς αυτό θα μπορούσε να συμφωνήσει ο κάθε καλόπιστος. Εκείνο που ξεπερνά κάθε όριο είναι ότι η αγοράστρια εταιρεία απαλλάσσεται και ΑΠΟ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ περιβαλλοντικά προβλήματα που θα προκαλέσει η ίδια, “αρκεί η γενεσιουργός τους αιτία να ανάγεται στο παρελθόν”. Απαλλαγή “επενδυτού” από μελλοντικά περιβαλλοντικά προβλήματα που θα προκαλέσει ο ίδιος “αρκεί η γενεσιουργός αιτία να ανάγεται στο παρελθόν”, ήταν κάτι πέρα από τα όρια της φαντασίας μου. Δεν μπορώ να μην σχολιάσω εδώ ότι ντρέπομαι ως Έλληνας, ντρέπομαι για τη χώρα μου που έχει πολιτικούς που υπογράφουν τέτοιους νόμους.
Αργότερα, τμήμα της Ελληνικός Χρυσός μεταβιβάζεται στην European Goldfields (στην οποία όμως παίρνουν κάποιο μερίδιο και οι του ομίλου Μπόμπολα), με την αξία για το σύνολο της εταιρείας να εκτινάσσεται στην περιοχή των 500 εκατομμυρίων ευρώ. Το 2012 αγοράζει μερίδιο και το Κατάρ, το 9% για 178 εκατομμύρια ενώ μπαίνει στο χορό και η Καναδική Eldorado Gold, και η τιμή τώρα φτάνει και ξεπερνά τα 2 δισεκατομμύρια. Αυτό που η Ελλάδα έδωσε για 11 εκατομμύρια δηλαδή, πουλήθηκε για 2 δισεκατομμύρια.. Ο καθένας ας κάνει τις σκέψεις του σχετικά με το γιατί η Ελλάδα πούλησε για 11 εκατομμύρια κάτι που λίγο αργότερα αποτιμήθηκε 50 φορές περισσότερο και έφτασε μετά λίγα χρόνια να αποτιμάται 200 φορές περισσότερο. Για αναλογία, το σχετικά μικρότερο κοίτασμα της Rosia Montana στη Ρουμανία, πουλήθηκε για 200 εκατομμύρια και η χώρα εκεί κράτησε και το 20% της επένδυσης ως συμμετοχή. Κάνετε συγκρίσεις Ρουμανίας – Ελλάδος. Επίσης, ο υπουργός ΥΠΕΚΑ εκεί, δεν υπέγραφε την ΜΠΕ εδώ και πολλά χρόνια. Ο κος Παπακωνσταντίνου χρειάστηκε μια εβδομάδα στο ΥΠΕΚΑ για να το κάνει. Και βέβαια η Ρουμανία, ούσα πιο δημοκρατική χώρα από την Ελλάδα, τελικά αποφάσισε να μην αδειοδοτήσει την καταστροφή της Rosia Montana.
Αξίζει τον κόπο να σημειωθεί υπόμνημα του πρώην γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Κόφι Ανάν, ο οποίος κατήγγειλε τις πρακτικές μεταλλευτικών εταιρειών που συναλλασσόμενες με επίορκους πολιτικούς και δικτάτορες της Αφρικής, παίρνουν μεταλλευτικά δικαιώματα που σύντομα μεταπωλούν με κέρδη της τάξης του 500%, προφανώς αφαιρώντας έτσι εθνικό πλούτο των χωρών αυτών. Στην Ελλάδα έγινε ακριβώς το ίδιο, μόνο που η μεταπώληση έφερε κέρδη όχι 500%, αλλά σχεδόν 20000% !!! Προσέξτε, όχι δύο χιλιάδες τοις εκατό, αλλά είκοσι χιλιάδες τοις εκατό. Τόσο είναι το περιθώριο όταν αγοράζεις 11 και πουλάς 2200. Η Ελλάδα δηλαδή ξεπέρασε κατά τρομακτικό ποσοστό την Αφρική στο ξεπούλημα Εθνικού πλούτου. Και υπάρχουν κόμματα και πολιτικοί που χωρίς ντροπή υποστηρίζουν το αίσχος αυτό.
Όλα τα παραπάνω αφορούν την παραχώρηση της περιουσίας των μεταλλείων. Είναι τα απλά γεγονότα και στην κρίση του καθενός είναι να αποφασίσει αν είναι ή όχι σκανδαλώδη. Ακολουθεί το οικονομικό και πάλι θέμα, της λειτουργίας της συγκεκριμένης εξορυκτικής – μεταλλουργικής δραστηριότητας.
Μέχρι προ μηνών, στον Ελληνικό μεταλλευτικό κώδικα, δεν υπήρχε ΚΑΜΙΑ πρόβλεψη για μεταλλευτικά δικαιώματα υπέρ της χώρας. Δηλαδή ο όποιος επιχειρηματίας είχε τα μεταλλευτικά δικαιώματα μπορούσε να εξορύσσει ΟΙΑΣΔΗΠΟΤΕ αξίας μεταλλεύματα και να μην πληρώνει ΤΙΠΟΤΑ στο Ελληνικό κράτος. Μετά τις διάφορες φωνές διαμαρτυρίας, ανεκοίνωσαν περήφανα ότι εισήχθησαν μεταλλευτικά δικαιώματα. Μόνο που το ύψος τους ανέρχεται σε επίπεδο χαντρών για ιθαγενείς. Πιο συγκεκριμένα, για τον χρυσό ο οποίος θα προκύπτει από την μεταλλουργική επεξεργασία, με σημερινή αξία περί τα 1300 δολλάρια ανά ουγγιά, το προβλεπόμενο δικαίωμα επί του τελικού προϊόντος για δημόσια μεταλλεία ανέρχεται σε 1,5% μόνον. Για ιδιωτικά μεταλλεία, όπως της Χαλκιδικής, συζητείται ότι θα θέσουν ως άνω όριο το 1%. Στην καλύτερη περίπτωση δηλαδή 13 δολλάρια στα 1300. Με κόστος παραγωγής που σε διαχρονική βάση δεν ξεπερνά τα 300 δολλάρια, το περιθώριο κέρδους μέχρι τα 1300 δολλάρια εξηγεί την λυσσαλέα επιμονή των “επενδυτών” να υλοποιήσουν την “επένδυση”. Μια σύγκριση με χώρα της Αφρικής είναι και πάλι επίκαιρη, μια που στη Ζάμπια π.χ., τα μεταλλευτικά δικαιώματα της χώρας ανέρχονται όχι στο 1%, αλλά στο 20%. Τι να συγκρίνει κανείς, διερωτώμαι.
Είναι ηλίου φαεινότερον ότι η παραχώρηση τέτοιου τεράστιου περιθωρίου κέρδους στους επίδοξους “επενδυτές”, συνιστά χωρίς καμία υπερβολή, ξεπούλημα εθνικού πλούτου. Πρόκειται για καθαρή “αρπαχτή”, που θα λήξει αφήνοντας πίσω μη αντιστρεπτή καταστροφή, είτε μόλις τελειώσει το κοίτασμα είτε μόλις η τιμή του χρυσού πέσει σε χαμηλά επίπεδα. Οι υπεύθυνοι πολιτικοί θα πρέπει να λογοδοτήσουν για αυτό. Και οι υποστηρικτές της υλοποίησης των εξορύξεων να έχουν υπ'όψιν με ποιους πάνε και ποιους αφήνουν. Για να μην υπάρξει παρερμηνεία, “ρίχνουν” την ίδια τους τη χώρα, αποδέχονται την περιβαλλοντική και κοινωνική καταστροφή της, για να υποστηρίξουν τα κέρδη μιας Eldorado Gold. Εξαιρετικά προσβλητικός υπήρξε ο Καναδός πρέσβυς, ο οποίος κυνικότατα ανακοίνωσε στον Δήμαρχο Αλεξανδρούπολης πως οι εξορύξεις στη Θράκη, συμφερόντων και πάλι της Eldorado Gold (με χρήση κυανιούχων μάλιστα) θα προχωρήσουν “είτε θέλετε είτε όχι”! Είναι ανηρτημένο στο διαδίκτυο το βίντεο με αυτήν την αισχρή δήλωση προς τον εκπρόσωπο της τοπικής κοινωνίας.
Ειρήσθω εν παρόδω, ότι τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται “επενδυτές” οι οποίοι ενδιαφέρονται αποκλειστικά για συμβάσεις παραχώρησης κάθε είδους. Όλα γύρω από το Δημόσιο, όλα γύρω από πολιτικούς. Καμία πραγματικά παραγωγική επένδυση. Αυτά επιδιώκει επίμονα και διαρκώς ο γνωστός όμιλος που έφερε στην Ελλάδα την Ελντοράντο Γκόλντ. Ανακατανομή του μειούμενου εθνικού πλούτου δηλαδή υπέρ των κρατικοδίαιτων που κινούνται στους διαδρόμους της εξουσίας και σε βάρος του λαού και του δημόσιου πλούτου. Αποφεύγουν όμως συστηματικά να προχωρήσουν σε πραγματικές παραγωγικές επενδύσεις, που ασφαλώς είναι επιθυμητές, αφού αυτές παράγουν πραγματικό πλούτο και φέρνουν υγιείς θέσεις εργασίας και πολύτιμα έσοδα στη χώρα. Θα πρέπει να διαχωρίζουμε λοιπόν την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα (που είναι ανεπιθύμητη) από την παραδοσιακή των παραγωγικών επενδύσεων (που είναι επιθυμητή και καλοδεχούμενη). Η κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα βεβαίως βασίζεται στους επίορκους πολιτικούς που της παρέχουν υπηρεσίες. Ως ανταπόδοση υπάρχει η ανάλογη προβολή των πολιτικών αυτών από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (μερικοί τα ονομάζουν, όχι άδικα, Παραπληροφόρησης), τα οποία κατέχουν οι κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες. Έτσι ολοκληρώνεται ο κύκλος αλληλοεξυπηρέτησης μεταξύ επίορκων πολιτικών και κρατικοδίαιτων επιχειρηματιών. Αυτή είναι η λειτουργία του συστήματος (με την κακή έννοια).
Η περιβαλλοντική καταστροφή
Η επόμενη συζήτηση αφορά το θέμα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Διά της ΜΠΕ, είναι σαφές ότι έγινε προσπάθεια ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων αυτών, με στόχο να γίνει περιβαλλοντικά αποδεκτή η συγκεκριμένη εξορυκτική / μεταλλουργική δραστηριότητα. Μολοντούτο, είναι σαφές ότι σε πολλά και σημαντικά σημεία, η ΜΠΕ δεν παρέχει σωστές πληροφορίες. Και εν κατακλείδι, όταν μιλούμε για μεταλλευτική δραστηρότητα τέτοιου είδους και έντασης, ας κατανοήσουμε ότι ακόμη και οι ελάχιστες δυνατές περιβαλλοντικές συνέπειες είναι τόσο βαρύτατες, που απλά δεν γίνεται να είναι διαχειρίσιμες.
Στο θέμα των συνεπειών για τον υδατικό πλούτο της περιοχής, η ΜΠΕ και η σχετική μελέτη του ΙΓΜΕ, απλά παραπληροφορούν. Προβάλλουν ότι από το σύνολο των ετήσιων υδατικών αποθεμάτων των 14 περίπου εκατομμυρίων κυβικών, θα χρειαστούν μόνο το 20%. Αυτό που αποφεύγουν να τονίσουν είναι ότι αυτό το 20% των συνολικών νερών που θα καταστραφεί είναι το 100% των υπόγειων νερών! Τα οποία βέβαια είναι τα καθαρά νερά, φιλτραρισμένα με τις διαδικασίες της φύσης και εξαιρετικής ποιότητος. Τα υπόλοιπα είναι τα επιφανειακά νερά των οποίων η ποιότητα και καθαρότητα δεν είναι συγκρίσιμη με αυτή των υπογείων νερών.
Και πράγματι, για τη λειτουργία της ανοιχτής εξόρυξης θα πρέπει να υποβιβαστεί ο υδροφόρος ορίζων κατά περισσότερο από 700 μέτρα, οδηγούμενος τελικά κάτω και από την επιφάνεια της θάλασσας κατά περισσότερο από 100 μέτρα. Ακτινικά γύρω από την περιοχή θα υπάρξει νομοτελειακά ταπείνωση της στάθμης των υπόγειων νερών, που θα μειώνεται όσο απομακρύνεται κανείς από την περιοχή της εξόρυξης. Η ακτίνα της περιοχής όπου θα πέσει η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα θα είναι της τάξης των χιλιομέτρων τουλάχιστον. Ισχυρίζονται στην ΜΠΕ ότι τα υπόγεια νερά θα επανεισπιεσθούν στον υδροφόρο ορίζοντα. Που θα γίνει, με πόσες γεωτρήσεις, τι διατομής, σε πόση έκταση, δεν εξηγείται, παρότι τα ερωτήματα τίθενται και από ειδικούς επιστήμονες. Και βεβαίως δεν μπορεί να εξηγηθεί, απλά διότι επανεισπίεση μπορεί να γίνει σε μικρή κλίμακα ίσως σε κάποιες θέσεις. Όταν όμως μιλούμε για εκατομμύρια κυβικά, οι γενικότητες αποδεικνύουν το έλλειμμα πραγματικής λύσεως. Διανοείστε, ακόμη και οι μη ειδικοί, ποσότητες υπογείων υδάτων που προήλθαν από ταπείνωση υδροφόρου ορίζοντος κατά 700 μέτρα, σε ποια περιοχή, πόσο μεγάλη και πόσο θα ανυψώσουν τον υδροφόρο ορίζοντα; Και όλα αυτά, παραβλέποντας τα σημαντικότατα δυναμικά προβλήματα που νομοτελειακά θα εμφανιστούν. Απλοϊκοποιήσεις περί επανεισπιέσεων σε τέτοια κλίμακα, είναι λοιπόν εκτός πραγματικότητος, απλά και μόνο για παραπλάνηση του κόσμου. Στον πραγματικό κόσμο, τα προβλήματα δεν είναι γραμμικά.
Η πραγματικότητα είναι ότι τα νερά αυτά, όσα δεν καταναλωθούν για τις ανάγκες επεξεργασίας των μεταλλευμάτων, θα καταλήξουν ως επιφανειακά ύδατα στο σχεδιαζόμενο φράγμα Πετρένια. Το φράγμα αυτό γίνεται απαραίτητο ακριβώς λόγω της καταστροφής του σημαντικότερου υδροφορέα της ΒΑ Χαλκιδικής εξ αιτίας της ανοιχτής εξόρυξης. Για αυτό άλλωστε σχεδιάστηκε πολλά χρόνια πριν, από τους ίδιους που προωθούν τις εξορύξεις αυτές. Το φράγμα αυτό θα τροφοδοτεί με νερό τον πληθυσμό που θα στερηθεί τα υγιή υπόγεια νερά του όρους Κάκαβος. Θα κοστίσει περισσότερα από 30 εκατομμύρια στον Ελληνικό λαό, ο οποίος θα τα πληρώσει για χατήρι της συγκεκριμένης μεταλλευτικής επιχείρησης. Και βέβαια η λειτουργία του θα πληρώνεται από τους τοπικούς καταναλωτές. Πέρα από τους καθαρισμούς που θα είναι απαραίτητοι στα επιφανειακά πλέον και μολυσμένα από τη σκόνη νερά, θα πληρώνουν και την συνεχή λειτουργία των καταθλιπτικών αντλιών που θα είναι απαραίτητες για να προωθήσουν τα νερά στον πληθυσμό ανάντη του φράγματος, σε υψόμετρα εκατοντάδες μέτρα υψηλότερα.
Επιχειρεί η ΜΠΕ να πείσει ότι υπάρχει τεχνική λύση για την απόληψη χρυσού, με την τεχνολογία Flash Smelting, με την οποία δεν χρειάζεται το “κακό” κυάνιο (εν παρόδω, τα ίδια επιχειρηματικά συμφέροντα έχουν καταθέσει πρόταση για τις εξορύξεις χρυσού στη Θράκη με τεχνολογία κυανίου, αντιφάσκοντας με τον εαυτό τους). Ατυχώς για τα συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα, ειδικοί στο αντικείμενο επιστήμονες έχουν αξιολογήσει την τεχνολογία Flash Smelting για την συγκεκριμένη εφαρμογή και έχουν εκφράσει σοβαρές τεκμηριωμένες ενστάσεις. Η τεχνολογία αυτή δεν έχει ποτέ δοκιμαστεί ούτε επιβεβαιωθεί σε βιομηχανική κλίμακα, ειδικά για το μείγμα μεταλλεύματος που υποτίθεται θα επεξεργάζεται η μεταλλουργία στις εγκαταστάσεις των Σκουριών. Οι διαβεβαιώσεις ότι εργαστηριακές προσπάθειες είναι πολλά υποσχόμενες, χωρίς απολύτως ΚΑΜΙΑ επιστημονική απόδειξη, δεν είναι δυνατόν να αξιολογηθούν ως επαρκείς από οιονδήποτε ανεξάρτητο επιστημονικό φορέα. Τεράστιες ποσότητες σκόνης με υψηλές τοξικότητες είναι δεδομένες, όπως και φαινόμενα όξινης βροχής, αν λειτουργήσει ποτέ η μεταλλουργία. Τελευταία έγιναν γνωστές και οι υψηλές συγκεντρώσεις τρεμολίτη, που συνδέεται με τον γνωστό για τις αποδεδειγμένες καρκινογόνες του συνέπειες, αμίαντο.
Αυτομάτως τίθεται σοβαρότατο θέμα αξιοπιστίας της ΜΠΕ. Απορεί κανείς για το πως είναι δυνατόν το ΣτΕ να έχει δώσει έγκριση για την συγκεκριμένη ΜΠΕ, την ώρα που περιέχει τέτοιες κραυγαλέες ανακρίβειες και μάλιστα με αιτιολόγηση που θα την ονόμαζε κανείς πολιτική απόφαση, σαφώς πέρα από το ρόλο του ΣτΕ δηλαδή. Βεβαίως οι καθ'όλα σεβάσμιοι δικαστές του ΣτΕ δεν μπορεί να έχουν τις τεχνικές γνώσεις για να αξιολογήσουν ένα τεχνικό κατά βάσιν κείμενο, αλλά θα έπρεπε στοιχειωδώς να ζητήσουν την συμβολή των τεχνικών φορέων της χώρας. Παραδόξως δεν το έπραξαν. Ακόμη πιο παραδόξως μάλιστα, εξέδωσαν απόφαση με πολιτική και όχι νομική αιτιολόγηση και βάσισαν την απόφασή τους αποκλειστικά στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατέθεσε η εταιρεία. Και αγνόησαν πλήρως τις εισηγήσεις του Τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (υποτίθεται τεχνικού συμβούλου του κράτους), οι οποίες ήσαν καθαρά αρνητικές. Συμβαίνουν παράδοξα πράγματα στην Ελλάδα.
Εν τω μεταξύ, η εταιρεία προχωρεί σε έργα στην περιοχή χωρίς άδεια πολεοδομίας, διότι η πολεοδομία δεν αδειοδοτεί τα σχέδιά της ως μη σύννομα. Ακόμη και για μια πόρτα σε περίφραξη ο κοινός Έλληνας χρειάζεται άδεια, αλλιώς αντιμετωπίζει διώξεις και πρόστιμα. Ειδικά για την εταιρεία, το ΣτΕ αποφάσισε ότι δεν χρειάζεται άδεια πολεοδομίας για τα έργα που χρειάζονται για να στεγάσουν τον βιομηχανικό της εξοπλισμό. Πριν από αυτό, στο ΥΠΕΚΑ απέκλεισαν την καθ'ύλην αρμόδια διεύθυνση μεταλλείων, η οποία έχοντας τις τεχνικές γνώσεις, δεν ενέκρινε τα σχέδια της εταιρείας. Η πολιτική διεύθυνση, απλά έβγαλε την πιο αρμόδια τεχνική διεύθυνση από το κέντρο λήψης αποφάσεων. Δεν ξέρω τι είδους νομιμότητα είναι αυτή.
Εν κατακλείδι
Το θέμα έχει και πολλές άλλες όψεις, περιβαλλοντικές, τεχνικές, κοινωνικές και οικονομικές. Δεν μπορούν να συζητηθούν όλες στα όρια ενός μικρού άρθρου. Από όλα όσα αναφέρθηκαν εδώ, προκύπτει ότι η ζημία για την κοινωνία είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με τα μικρά κέρδη από θέσεις εργασίας, τυχόν φόρους και εισφορά στον τοπικό Δήμο. Και δεν αναφέρθηκαν πολλές άλλες αρνητικές πλευρές της υποθέσεως. Μέτρησε κανείς τις συνέπειες στην γεωργία, την κτηνοτροφία, την μελισσοκομία, τον τουρισμό; Τόσο για την υπάρχουσα κατάσταση, όσο και για οικονομική δραστηριότητα που νομοτελειακά ΔΕΝ θα αναπτυχθεί εξ αιτίας των εξορύξεων μεγάλης κλίμακος; Εκτίμησε κανείς την καταστροφή του κοινωνικού ιστού στην περιοχή; Το κοινωνικό μίσος που είναι ήδη πραγματικότητα;
Οιαδήποτε μελέτη κόστους-οφέλους από ανεξάρτητο φορέα θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το κόστος για την κοινωνία και τη χώρα είναι δυσανάλογα μεγαλύτερο από τα κέρδη. Δυστυχώς τέτοια μελέτη, που θα ήταν εκ των ων ουκ άνευ σε μια δημοκρατική χώρα, ως ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ προϋπόθεση πριν ξεκινήσει οιαδήποτε ανάλογη “επένδυση”, δεν έγινε ποτέ. Και αυτό αποτελεί σοβαρότατο κόλαφο για τις πολιτικές ηγεσίες που διαχειρίστηκαν την καταστροφή της ΒΑ Χαλκιδικής.
Οι οποίες το μόνο που κάνουν είναι να αγνοούν τα πραγματικά δεδομένα και να επαναλαμβάνουν αυτιστικά γενικότητες περί παράλληλης ανάπτυξης αειφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων με την εξορυκτική. Δραστηριότητες δηλαδή αμοιβαία αλληλοαποκλειόμενες. Εκτός αν πείθεται κανείς ότι η πρώτη μελισσοπαραγωγός περιοχή στην Ελλάδα, με εκρήξεις 5 τόνων εκρηκτικών κάθε μέρα, ατελείωτα χωματουργικά μηχανήματα και φορτηγά και σκόνη περιέχουσα και αρκετά βαρέα μέταλλα, θα συνεχίσει να παράγει το 65% του μοναδικού Ελληνικού πευκόμελου. Ή ότι η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή θα αναπτυχθεί, με τον υδροφόρο ορίζοντα να κατεβαίνει εκατοντάδες μέτρα. Ή ότι ο καταναλωτής θα συνεχίσει να προτιμά προϊόντα της περιοχής. Ή ότι ο δυνητικός επισκέπτης της περιοχής δεν θα προτιμήσει να την αποφύγει, δεδομένου ότι το τουριστικό προϊόν είναι ως γνωστόν εξαιρετικά ευαίσθητο ακόμη και σε απλές φήμες.
Για την επέλαση τέτοιων “επενδυτών”, συνήθως το επίορκο πολιτικό σύστημα φροντίζει προηγουμένως να φτωχοποιήσει τις αντίστοιχες περιοχές ή χώρες. Ο δρόμος για αυτούς ανοίγει μέσα από γενική κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας, με αποβιομηχάνιση και πολλαπλά εμπόδια για υγιείς και αειφόρες επενδύσεις. Οι συνθήκες αυτές, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι πλέον πραγματικότητα στην Ελλάδα. Όλη η Βόρεια Ελλάδα προορίζεται για μεταλλευτικό πεδίο πλέον, από τους διαπλεκόμενους πολιτικούς και κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες, που επιχειρούν να δημιουργήσουν τετελεσμένα για να διασφαλίσουν την εξάρτηση της περιοχής. Η προοπτική αυτή είναι πραγματικά ζοφερή για τη χώρα.
Η περιοχή πρέπει να απαλλαγεί από το χαρακτηρισμό “μεταλλευτική”, που όσοι γνωρίζουν τον άθλιο μεταλλευτικό κώδικα της χώρας, αντιλαμβάνονται ότι είναι εμπόδιο σε κάθε υγιή οικονομική δραστηριότητα. Και να βρει το δρόμο της προς αειφόρες οικονομικές δραστηριότητες, δεδομένου ότι έχει πραγματικά μοναδικά πλεονεκτήματα. Μια υπέροχη φύση (ακόμη), την πατρίδα του Αριστοτέλη, την πύλη του Αγίου Όρους, τεράστια δασοκάλυψη (ακόμη), πλούσια νερά (ακόμη), μοναδικής ομορφιάς ακρογιαλιές (ακόμη). Τόποι με πολύ λιγότερα πλεονεκτήματα, απλά επειδή υπήρξαν φωτισμένοι και ανιδιοτελείς άνθρωποι εκεί (Ανάβρα), έχουν σήμερα μηδενική ανεργία και αξιοπρεπή εισοδήματα (πάνω από 30.000 ευρώ το χρόνο) ακόμη και για την πιο φτωχή οικογένεια εκεί.
Στη γενέτειρα του Αριστοτέλη, που δίδαξε την “μεσότητα”, το μέτρο σε όλα, κάποιοι επέλεξαν και προωθούν πραγματικά λυσσαλέα την οδό του mega-mining, της υπέρμετρα μεγάλης κλίμακος εξορυκτικής δραστηριότητος. Η υπερβολή όμως είναι κατά την αρχαιοελληνική έννοια, ύβρις. Η οποία πάντα πληρώνεται. Αν η ύβρις για την φύση και την κοινωνία δεν σταματήσει όσο ακόμη η καταστροφή δεν έχει προχωρήσει, ο τόπος αυτός θα πληρώσει ακριβά έναν λογαριασμό που ήδη άρχισε να πληρώνει.
Ο Χρήστος Ελευθεριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής, Τομέας Πυρηνικής Φυσικής και Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων, ΑΠΘ, και δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια ενάντια στην "επένδυση" στη Χαλκιδική.
Στις 9 Δεκεμβρίου του 2003 ιδρύεται η εταιρεία “Ελληνικός Χρυσός ΑΕ” με μετοχικό κεφάλαιο 60 χιλ ευρώ και μέτοχο κατά 99.99% τον κο Κούτρα. Το επόμενο διήμερο οι εργαζόμενοι αποσύρουν τις αγωγές τους κατά της TVX, της οποίας αίρεται η πτώχευση, οπότε στις 12 Δεκεμβρίου 2003 μεταβιβάζει το σύνολο της περιουσίας των μεταλλείων για 11 εκατομμύρια στο Ελληνικό Δημόσιο, ενώ παράλληλα απαλλάσσεται από όλες τις περιβαλλοντικές παρανομίες που διέπραξε, πρόστιμα, υποχρεώσεις προς ασφαλιστικούς φορείς και γενικώς προς το Ελληνικό Δημόσιο και τοπικούς φορείς. Αμέσως μετά η TVX ξαναπτωχεύει. Μέσα στον ίδια απόφαση της 12ης Δεκεμβρίου, το Ελληνικό Δημόσιο μεταβιβάζει το σύνολο της περιουσίας που μόλις παρέλαβε στην Ελληνικός Χρυσός. Επρόκειτο για ένα είδος συμφωνίας που στη διεθνή πρακτική λέγεται back to back. Η μεταβιβασθείσα περιουσία είναι τόσο μεγάλη που χρειάζονται 200 σελίδες στο ΦΕΚ 3220/2004 για να περιγραφεί. Περιλαμβάνονται και 310 σπίτια στο Στρατώνι, που από 33 χιλιάδες να θεωρούσε κανείς την αξία τους, θα κάλυπταν ΜΟΝΟΝ ΑΥΤΑ όλο το αντίτιμο των 11 εκατομμυρίων. Χώρια το μεταλλευτικό πεδίο με αξία της τάξεως των δισεκατομμυρίων, πάνω από 300 χιλιάδες στρέμματα γης, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, άδειες κλπ κλπ.
Η μεταβίβαση αυτή είχε κόστη για το Ελληνικό δημόσιο, που οι εμπλεκόμενοι στην μεταβίβαση αποσιωπούν. Η νέα εταιρεία προσλαμβάνει τους 300 εκ των 450 εργαζομένων, οπότε οι 150 μένουν άνεργοι, αλλά ο κος υπουργός έχει κανονίσει να πληρώνονται από το Ελληνικό δημόσιο μέχρι να συνταξιοδοτηθούν. Μέχρι σήμερα στοίχισαν 30 εκατομμύρια ευρώ, πληρωμένα από τους Έλληνες φορολογούμενους.
Υπήρχε άρα γε εναλλακτική λύση για την λεγόμενη “καυτή πατάτα” των απολυμένων εργαζομένων της TVX. Η απάντηση είναι ασφαλώς ναι. Και μάλιστα έντιμη και υγιής λύση, για τους εργαζομένους, για την περιοχή, για τη χώρα. Ο κος υπουργός όμως και οι συνομιλητές του αποφάσισαν αλλιώς.
Στις λίμνες απόθεσης της Ολυμπιάδας υπήρχε έτοιμο εμπλουτισμένο μετάλλευμα εκατοντάδων χιλιάδων τόννων αρσενοπυρίτη, με περιεχόμενες 250.000 ουγγιές χρυσού, που ΔΕΝ ανήκαν στην TVX. Αξία, με βάση την εξέλιξη των τιμών χρυσού, πάνω από 150 εκατομμύρια ευρώ. Τα συμπυκνώματα αυτά ανήκαν στην Εθνική Κεφαλαίου και βέβαια χαρακτηρίζονταν και από ένα βαθμό τοξικότητος. Θα έπρεπε να απομακρυνθούν από την περιοχή για να υπάρξει αποκατάσταση, μεταφερόμενα σε κάποια μεταλλουργία του εξωτερικού. Η έντιμη λύση θα ήταν να συνεχίσουν να εργάζονται οι απολυθέντες εργαζόμενοι, αποκαθιστώντας την περιοχή. Η αξία του έτοιμου μεταλλεύματος αυτού, θα αρκούσε να καλύψει το μισθολογικό κόστος για όλους τους εργαζομένους, για δεκαετίες. Ταυτόχρονα η περιοχή θα απεκαθίστατο και θα μπορούσε να αποχαρακτηρισθεί από μεταλλευτική, ώστε να μπει σε δρόμου υγιούς αειφόρου ανάπτυξης. Και βέβαια τα 310 σπίτια στο Στρατώνι θα έπρεπε να μεταβιβασθούν στους εργαζομένους που τα κατοικούσαν με τις οικογένειές τους.
Ο κος υπουργός όμως με τους συνομιλητές του αλλιώς αποφάσισαν. Τα σπίτια δόθηκαν στην «Ελληνικός» χρυσός, διατηρώντας έτσι τους εργαζομένους σε ομηρεία. Τα μεταλλευτικά συμπυκνώματα «ξεχάστηκαν» από την Εθνική κεφαλαίου. Εδώ και κάποια χρόνια η “Ελληνικός” Χρυσός διαφημίζει ότι “αποκαθιστά” την περιοχή. Στην πραγματικότητα, απλά πουλά με παχυλότατα κέρδη τα συμπυκνώματα αυτά σε μεταλλουργίες του εξωτερικού, παρότι ΔΕΝ της ανήκουν. Με ποιο δικαίωμα, κανείς δεν ξέρει. Η πρόφαση είναι ότι “αποκαθιστά” την περιοχή. Μόνο που αντί να της κοστίζει η αποκατάσταση, εισπράττει τα εκατομύρια της αξίας των συμπυκνωμάτων. Κανείς δεν γνωρίζει γιατί η Εθνική Κεφαλαίου “ξέχασε” αυτό το περιουσιακό της στοιχείο, το οποίο βέβαια ΔΕΝ μεταβιβάστηκε στην “Ελληνικός” Χρυσός. Δεν γνωρίζω αν όλα αυτά συνιστούν με νομικούς όρους παραβάσεις της νομιμότητος και αν προκύπτουν ποινικές ευθύνες.
Ειρήσθω εν παρόδω στο σημείο αυτό ότι το συμπύκνωμα που πουλά η εταιρεία έχει υψηλότατη συγκέντρωση αρσενικού. Η εταιρεία δήλωσε στις αρμόδιες υπηρεσίες ότι η περιεκτικότητα σε αρσενικό είναι 1.5% και μετέφερε τα τοξικά φορτία στη Σίνδο και από εκεί στο λιμάνι Θεσσαλονίκης για φόρτωση σε καράβια. Ατυχώς όμως για αυτήν, συνέβη ένα ατύχημα σε φορτηγό της εταιρείας στη Ρεντίνα και μέρος του φορτίου διέρρευσε. Μετρήσεις του Γενικού Χημείου του Κράτους έδειξαν περιεκτικότητα σε αρσενικό 11.5% αντί για το 1.5% που είχε δηλώσει η εταιρεία. Η τοξικότητα λόγω αρσενικού ήταν σχεδόν 8 φορές μεγαλύτερη δηλαδή. Σε οποιαδήποτε ευνομούμενη χώρα θα υπήρχαν σοβαρές συνέπειες. Στην Ελλάδα δεν ξέρω αν υπήρξε η παραμικρή συνέπεια.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ο συντονιστής της συμφωνίας φρόντισε (στα πλαίσια της συμφωνίας back to back) για την απαλλαγή όχι μόνο της TVX για τα όσα περιβαλλοντικά προβλήματα είχε προκαλέσει (μεταξύ άλλων είχε διανοίξει ερευνητική στοά η οποία προκαλεί απώλειες τεραστίων ποσοτήτων νερού από τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής, μέχρι και σήμερα), αλλά και της Ελληνικός Χρυσός, αφού στο ΦΕΚ 3220/2004 προβλέπεται η πλήρης απαλλαγή της εταιρείας από τα περιβαλλοντικά προβλήματα που παραλαμβάνει. Και ως προς αυτό θα μπορούσε να συμφωνήσει ο κάθε καλόπιστος. Εκείνο που ξεπερνά κάθε όριο είναι ότι η αγοράστρια εταιρεία απαλλάσσεται και ΑΠΟ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ περιβαλλοντικά προβλήματα που θα προκαλέσει η ίδια, “αρκεί η γενεσιουργός τους αιτία να ανάγεται στο παρελθόν”. Απαλλαγή “επενδυτού” από μελλοντικά περιβαλλοντικά προβλήματα που θα προκαλέσει ο ίδιος “αρκεί η γενεσιουργός αιτία να ανάγεται στο παρελθόν”, ήταν κάτι πέρα από τα όρια της φαντασίας μου. Δεν μπορώ να μην σχολιάσω εδώ ότι ντρέπομαι ως Έλληνας, ντρέπομαι για τη χώρα μου που έχει πολιτικούς που υπογράφουν τέτοιους νόμους.
Αργότερα, τμήμα της Ελληνικός Χρυσός μεταβιβάζεται στην European Goldfields (στην οποία όμως παίρνουν κάποιο μερίδιο και οι του ομίλου Μπόμπολα), με την αξία για το σύνολο της εταιρείας να εκτινάσσεται στην περιοχή των 500 εκατομμυρίων ευρώ. Το 2012 αγοράζει μερίδιο και το Κατάρ, το 9% για 178 εκατομμύρια ενώ μπαίνει στο χορό και η Καναδική Eldorado Gold, και η τιμή τώρα φτάνει και ξεπερνά τα 2 δισεκατομμύρια. Αυτό που η Ελλάδα έδωσε για 11 εκατομμύρια δηλαδή, πουλήθηκε για 2 δισεκατομμύρια.. Ο καθένας ας κάνει τις σκέψεις του σχετικά με το γιατί η Ελλάδα πούλησε για 11 εκατομμύρια κάτι που λίγο αργότερα αποτιμήθηκε 50 φορές περισσότερο και έφτασε μετά λίγα χρόνια να αποτιμάται 200 φορές περισσότερο. Για αναλογία, το σχετικά μικρότερο κοίτασμα της Rosia Montana στη Ρουμανία, πουλήθηκε για 200 εκατομμύρια και η χώρα εκεί κράτησε και το 20% της επένδυσης ως συμμετοχή. Κάνετε συγκρίσεις Ρουμανίας – Ελλάδος. Επίσης, ο υπουργός ΥΠΕΚΑ εκεί, δεν υπέγραφε την ΜΠΕ εδώ και πολλά χρόνια. Ο κος Παπακωνσταντίνου χρειάστηκε μια εβδομάδα στο ΥΠΕΚΑ για να το κάνει. Και βέβαια η Ρουμανία, ούσα πιο δημοκρατική χώρα από την Ελλάδα, τελικά αποφάσισε να μην αδειοδοτήσει την καταστροφή της Rosia Montana.
Αξίζει τον κόπο να σημειωθεί υπόμνημα του πρώην γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Κόφι Ανάν, ο οποίος κατήγγειλε τις πρακτικές μεταλλευτικών εταιρειών που συναλλασσόμενες με επίορκους πολιτικούς και δικτάτορες της Αφρικής, παίρνουν μεταλλευτικά δικαιώματα που σύντομα μεταπωλούν με κέρδη της τάξης του 500%, προφανώς αφαιρώντας έτσι εθνικό πλούτο των χωρών αυτών. Στην Ελλάδα έγινε ακριβώς το ίδιο, μόνο που η μεταπώληση έφερε κέρδη όχι 500%, αλλά σχεδόν 20000% !!! Προσέξτε, όχι δύο χιλιάδες τοις εκατό, αλλά είκοσι χιλιάδες τοις εκατό. Τόσο είναι το περιθώριο όταν αγοράζεις 11 και πουλάς 2200. Η Ελλάδα δηλαδή ξεπέρασε κατά τρομακτικό ποσοστό την Αφρική στο ξεπούλημα Εθνικού πλούτου. Και υπάρχουν κόμματα και πολιτικοί που χωρίς ντροπή υποστηρίζουν το αίσχος αυτό.
Όλα τα παραπάνω αφορούν την παραχώρηση της περιουσίας των μεταλλείων. Είναι τα απλά γεγονότα και στην κρίση του καθενός είναι να αποφασίσει αν είναι ή όχι σκανδαλώδη. Ακολουθεί το οικονομικό και πάλι θέμα, της λειτουργίας της συγκεκριμένης εξορυκτικής – μεταλλουργικής δραστηριότητας.
Μέχρι προ μηνών, στον Ελληνικό μεταλλευτικό κώδικα, δεν υπήρχε ΚΑΜΙΑ πρόβλεψη για μεταλλευτικά δικαιώματα υπέρ της χώρας. Δηλαδή ο όποιος επιχειρηματίας είχε τα μεταλλευτικά δικαιώματα μπορούσε να εξορύσσει ΟΙΑΣΔΗΠΟΤΕ αξίας μεταλλεύματα και να μην πληρώνει ΤΙΠΟΤΑ στο Ελληνικό κράτος. Μετά τις διάφορες φωνές διαμαρτυρίας, ανεκοίνωσαν περήφανα ότι εισήχθησαν μεταλλευτικά δικαιώματα. Μόνο που το ύψος τους ανέρχεται σε επίπεδο χαντρών για ιθαγενείς. Πιο συγκεκριμένα, για τον χρυσό ο οποίος θα προκύπτει από την μεταλλουργική επεξεργασία, με σημερινή αξία περί τα 1300 δολλάρια ανά ουγγιά, το προβλεπόμενο δικαίωμα επί του τελικού προϊόντος για δημόσια μεταλλεία ανέρχεται σε 1,5% μόνον. Για ιδιωτικά μεταλλεία, όπως της Χαλκιδικής, συζητείται ότι θα θέσουν ως άνω όριο το 1%. Στην καλύτερη περίπτωση δηλαδή 13 δολλάρια στα 1300. Με κόστος παραγωγής που σε διαχρονική βάση δεν ξεπερνά τα 300 δολλάρια, το περιθώριο κέρδους μέχρι τα 1300 δολλάρια εξηγεί την λυσσαλέα επιμονή των “επενδυτών” να υλοποιήσουν την “επένδυση”. Μια σύγκριση με χώρα της Αφρικής είναι και πάλι επίκαιρη, μια που στη Ζάμπια π.χ., τα μεταλλευτικά δικαιώματα της χώρας ανέρχονται όχι στο 1%, αλλά στο 20%. Τι να συγκρίνει κανείς, διερωτώμαι.
Είναι ηλίου φαεινότερον ότι η παραχώρηση τέτοιου τεράστιου περιθωρίου κέρδους στους επίδοξους “επενδυτές”, συνιστά χωρίς καμία υπερβολή, ξεπούλημα εθνικού πλούτου. Πρόκειται για καθαρή “αρπαχτή”, που θα λήξει αφήνοντας πίσω μη αντιστρεπτή καταστροφή, είτε μόλις τελειώσει το κοίτασμα είτε μόλις η τιμή του χρυσού πέσει σε χαμηλά επίπεδα. Οι υπεύθυνοι πολιτικοί θα πρέπει να λογοδοτήσουν για αυτό. Και οι υποστηρικτές της υλοποίησης των εξορύξεων να έχουν υπ'όψιν με ποιους πάνε και ποιους αφήνουν. Για να μην υπάρξει παρερμηνεία, “ρίχνουν” την ίδια τους τη χώρα, αποδέχονται την περιβαλλοντική και κοινωνική καταστροφή της, για να υποστηρίξουν τα κέρδη μιας Eldorado Gold. Εξαιρετικά προσβλητικός υπήρξε ο Καναδός πρέσβυς, ο οποίος κυνικότατα ανακοίνωσε στον Δήμαρχο Αλεξανδρούπολης πως οι εξορύξεις στη Θράκη, συμφερόντων και πάλι της Eldorado Gold (με χρήση κυανιούχων μάλιστα) θα προχωρήσουν “είτε θέλετε είτε όχι”! Είναι ανηρτημένο στο διαδίκτυο το βίντεο με αυτήν την αισχρή δήλωση προς τον εκπρόσωπο της τοπικής κοινωνίας.
Ειρήσθω εν παρόδω, ότι τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται “επενδυτές” οι οποίοι ενδιαφέρονται αποκλειστικά για συμβάσεις παραχώρησης κάθε είδους. Όλα γύρω από το Δημόσιο, όλα γύρω από πολιτικούς. Καμία πραγματικά παραγωγική επένδυση. Αυτά επιδιώκει επίμονα και διαρκώς ο γνωστός όμιλος που έφερε στην Ελλάδα την Ελντοράντο Γκόλντ. Ανακατανομή του μειούμενου εθνικού πλούτου δηλαδή υπέρ των κρατικοδίαιτων που κινούνται στους διαδρόμους της εξουσίας και σε βάρος του λαού και του δημόσιου πλούτου. Αποφεύγουν όμως συστηματικά να προχωρήσουν σε πραγματικές παραγωγικές επενδύσεις, που ασφαλώς είναι επιθυμητές, αφού αυτές παράγουν πραγματικό πλούτο και φέρνουν υγιείς θέσεις εργασίας και πολύτιμα έσοδα στη χώρα. Θα πρέπει να διαχωρίζουμε λοιπόν την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα (που είναι ανεπιθύμητη) από την παραδοσιακή των παραγωγικών επενδύσεων (που είναι επιθυμητή και καλοδεχούμενη). Η κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα βεβαίως βασίζεται στους επίορκους πολιτικούς που της παρέχουν υπηρεσίες. Ως ανταπόδοση υπάρχει η ανάλογη προβολή των πολιτικών αυτών από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (μερικοί τα ονομάζουν, όχι άδικα, Παραπληροφόρησης), τα οποία κατέχουν οι κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες. Έτσι ολοκληρώνεται ο κύκλος αλληλοεξυπηρέτησης μεταξύ επίορκων πολιτικών και κρατικοδίαιτων επιχειρηματιών. Αυτή είναι η λειτουργία του συστήματος (με την κακή έννοια).
Η περιβαλλοντική καταστροφή
Η επόμενη συζήτηση αφορά το θέμα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Διά της ΜΠΕ, είναι σαφές ότι έγινε προσπάθεια ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων αυτών, με στόχο να γίνει περιβαλλοντικά αποδεκτή η συγκεκριμένη εξορυκτική / μεταλλουργική δραστηριότητα. Μολοντούτο, είναι σαφές ότι σε πολλά και σημαντικά σημεία, η ΜΠΕ δεν παρέχει σωστές πληροφορίες. Και εν κατακλείδι, όταν μιλούμε για μεταλλευτική δραστηρότητα τέτοιου είδους και έντασης, ας κατανοήσουμε ότι ακόμη και οι ελάχιστες δυνατές περιβαλλοντικές συνέπειες είναι τόσο βαρύτατες, που απλά δεν γίνεται να είναι διαχειρίσιμες.
Στο θέμα των συνεπειών για τον υδατικό πλούτο της περιοχής, η ΜΠΕ και η σχετική μελέτη του ΙΓΜΕ, απλά παραπληροφορούν. Προβάλλουν ότι από το σύνολο των ετήσιων υδατικών αποθεμάτων των 14 περίπου εκατομμυρίων κυβικών, θα χρειαστούν μόνο το 20%. Αυτό που αποφεύγουν να τονίσουν είναι ότι αυτό το 20% των συνολικών νερών που θα καταστραφεί είναι το 100% των υπόγειων νερών! Τα οποία βέβαια είναι τα καθαρά νερά, φιλτραρισμένα με τις διαδικασίες της φύσης και εξαιρετικής ποιότητος. Τα υπόλοιπα είναι τα επιφανειακά νερά των οποίων η ποιότητα και καθαρότητα δεν είναι συγκρίσιμη με αυτή των υπογείων νερών.
Και πράγματι, για τη λειτουργία της ανοιχτής εξόρυξης θα πρέπει να υποβιβαστεί ο υδροφόρος ορίζων κατά περισσότερο από 700 μέτρα, οδηγούμενος τελικά κάτω και από την επιφάνεια της θάλασσας κατά περισσότερο από 100 μέτρα. Ακτινικά γύρω από την περιοχή θα υπάρξει νομοτελειακά ταπείνωση της στάθμης των υπόγειων νερών, που θα μειώνεται όσο απομακρύνεται κανείς από την περιοχή της εξόρυξης. Η ακτίνα της περιοχής όπου θα πέσει η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα θα είναι της τάξης των χιλιομέτρων τουλάχιστον. Ισχυρίζονται στην ΜΠΕ ότι τα υπόγεια νερά θα επανεισπιεσθούν στον υδροφόρο ορίζοντα. Που θα γίνει, με πόσες γεωτρήσεις, τι διατομής, σε πόση έκταση, δεν εξηγείται, παρότι τα ερωτήματα τίθενται και από ειδικούς επιστήμονες. Και βεβαίως δεν μπορεί να εξηγηθεί, απλά διότι επανεισπίεση μπορεί να γίνει σε μικρή κλίμακα ίσως σε κάποιες θέσεις. Όταν όμως μιλούμε για εκατομμύρια κυβικά, οι γενικότητες αποδεικνύουν το έλλειμμα πραγματικής λύσεως. Διανοείστε, ακόμη και οι μη ειδικοί, ποσότητες υπογείων υδάτων που προήλθαν από ταπείνωση υδροφόρου ορίζοντος κατά 700 μέτρα, σε ποια περιοχή, πόσο μεγάλη και πόσο θα ανυψώσουν τον υδροφόρο ορίζοντα; Και όλα αυτά, παραβλέποντας τα σημαντικότατα δυναμικά προβλήματα που νομοτελειακά θα εμφανιστούν. Απλοϊκοποιήσεις περί επανεισπιέσεων σε τέτοια κλίμακα, είναι λοιπόν εκτός πραγματικότητος, απλά και μόνο για παραπλάνηση του κόσμου. Στον πραγματικό κόσμο, τα προβλήματα δεν είναι γραμμικά.
Η πραγματικότητα είναι ότι τα νερά αυτά, όσα δεν καταναλωθούν για τις ανάγκες επεξεργασίας των μεταλλευμάτων, θα καταλήξουν ως επιφανειακά ύδατα στο σχεδιαζόμενο φράγμα Πετρένια. Το φράγμα αυτό γίνεται απαραίτητο ακριβώς λόγω της καταστροφής του σημαντικότερου υδροφορέα της ΒΑ Χαλκιδικής εξ αιτίας της ανοιχτής εξόρυξης. Για αυτό άλλωστε σχεδιάστηκε πολλά χρόνια πριν, από τους ίδιους που προωθούν τις εξορύξεις αυτές. Το φράγμα αυτό θα τροφοδοτεί με νερό τον πληθυσμό που θα στερηθεί τα υγιή υπόγεια νερά του όρους Κάκαβος. Θα κοστίσει περισσότερα από 30 εκατομμύρια στον Ελληνικό λαό, ο οποίος θα τα πληρώσει για χατήρι της συγκεκριμένης μεταλλευτικής επιχείρησης. Και βέβαια η λειτουργία του θα πληρώνεται από τους τοπικούς καταναλωτές. Πέρα από τους καθαρισμούς που θα είναι απαραίτητοι στα επιφανειακά πλέον και μολυσμένα από τη σκόνη νερά, θα πληρώνουν και την συνεχή λειτουργία των καταθλιπτικών αντλιών που θα είναι απαραίτητες για να προωθήσουν τα νερά στον πληθυσμό ανάντη του φράγματος, σε υψόμετρα εκατοντάδες μέτρα υψηλότερα.
Επιχειρεί η ΜΠΕ να πείσει ότι υπάρχει τεχνική λύση για την απόληψη χρυσού, με την τεχνολογία Flash Smelting, με την οποία δεν χρειάζεται το “κακό” κυάνιο (εν παρόδω, τα ίδια επιχειρηματικά συμφέροντα έχουν καταθέσει πρόταση για τις εξορύξεις χρυσού στη Θράκη με τεχνολογία κυανίου, αντιφάσκοντας με τον εαυτό τους). Ατυχώς για τα συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα, ειδικοί στο αντικείμενο επιστήμονες έχουν αξιολογήσει την τεχνολογία Flash Smelting για την συγκεκριμένη εφαρμογή και έχουν εκφράσει σοβαρές τεκμηριωμένες ενστάσεις. Η τεχνολογία αυτή δεν έχει ποτέ δοκιμαστεί ούτε επιβεβαιωθεί σε βιομηχανική κλίμακα, ειδικά για το μείγμα μεταλλεύματος που υποτίθεται θα επεξεργάζεται η μεταλλουργία στις εγκαταστάσεις των Σκουριών. Οι διαβεβαιώσεις ότι εργαστηριακές προσπάθειες είναι πολλά υποσχόμενες, χωρίς απολύτως ΚΑΜΙΑ επιστημονική απόδειξη, δεν είναι δυνατόν να αξιολογηθούν ως επαρκείς από οιονδήποτε ανεξάρτητο επιστημονικό φορέα. Τεράστιες ποσότητες σκόνης με υψηλές τοξικότητες είναι δεδομένες, όπως και φαινόμενα όξινης βροχής, αν λειτουργήσει ποτέ η μεταλλουργία. Τελευταία έγιναν γνωστές και οι υψηλές συγκεντρώσεις τρεμολίτη, που συνδέεται με τον γνωστό για τις αποδεδειγμένες καρκινογόνες του συνέπειες, αμίαντο.
Αυτομάτως τίθεται σοβαρότατο θέμα αξιοπιστίας της ΜΠΕ. Απορεί κανείς για το πως είναι δυνατόν το ΣτΕ να έχει δώσει έγκριση για την συγκεκριμένη ΜΠΕ, την ώρα που περιέχει τέτοιες κραυγαλέες ανακρίβειες και μάλιστα με αιτιολόγηση που θα την ονόμαζε κανείς πολιτική απόφαση, σαφώς πέρα από το ρόλο του ΣτΕ δηλαδή. Βεβαίως οι καθ'όλα σεβάσμιοι δικαστές του ΣτΕ δεν μπορεί να έχουν τις τεχνικές γνώσεις για να αξιολογήσουν ένα τεχνικό κατά βάσιν κείμενο, αλλά θα έπρεπε στοιχειωδώς να ζητήσουν την συμβολή των τεχνικών φορέων της χώρας. Παραδόξως δεν το έπραξαν. Ακόμη πιο παραδόξως μάλιστα, εξέδωσαν απόφαση με πολιτική και όχι νομική αιτιολόγηση και βάσισαν την απόφασή τους αποκλειστικά στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατέθεσε η εταιρεία. Και αγνόησαν πλήρως τις εισηγήσεις του Τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (υποτίθεται τεχνικού συμβούλου του κράτους), οι οποίες ήσαν καθαρά αρνητικές. Συμβαίνουν παράδοξα πράγματα στην Ελλάδα.
Εν τω μεταξύ, η εταιρεία προχωρεί σε έργα στην περιοχή χωρίς άδεια πολεοδομίας, διότι η πολεοδομία δεν αδειοδοτεί τα σχέδιά της ως μη σύννομα. Ακόμη και για μια πόρτα σε περίφραξη ο κοινός Έλληνας χρειάζεται άδεια, αλλιώς αντιμετωπίζει διώξεις και πρόστιμα. Ειδικά για την εταιρεία, το ΣτΕ αποφάσισε ότι δεν χρειάζεται άδεια πολεοδομίας για τα έργα που χρειάζονται για να στεγάσουν τον βιομηχανικό της εξοπλισμό. Πριν από αυτό, στο ΥΠΕΚΑ απέκλεισαν την καθ'ύλην αρμόδια διεύθυνση μεταλλείων, η οποία έχοντας τις τεχνικές γνώσεις, δεν ενέκρινε τα σχέδια της εταιρείας. Η πολιτική διεύθυνση, απλά έβγαλε την πιο αρμόδια τεχνική διεύθυνση από το κέντρο λήψης αποφάσεων. Δεν ξέρω τι είδους νομιμότητα είναι αυτή.
Εν κατακλείδι
Το θέμα έχει και πολλές άλλες όψεις, περιβαλλοντικές, τεχνικές, κοινωνικές και οικονομικές. Δεν μπορούν να συζητηθούν όλες στα όρια ενός μικρού άρθρου. Από όλα όσα αναφέρθηκαν εδώ, προκύπτει ότι η ζημία για την κοινωνία είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με τα μικρά κέρδη από θέσεις εργασίας, τυχόν φόρους και εισφορά στον τοπικό Δήμο. Και δεν αναφέρθηκαν πολλές άλλες αρνητικές πλευρές της υποθέσεως. Μέτρησε κανείς τις συνέπειες στην γεωργία, την κτηνοτροφία, την μελισσοκομία, τον τουρισμό; Τόσο για την υπάρχουσα κατάσταση, όσο και για οικονομική δραστηριότητα που νομοτελειακά ΔΕΝ θα αναπτυχθεί εξ αιτίας των εξορύξεων μεγάλης κλίμακος; Εκτίμησε κανείς την καταστροφή του κοινωνικού ιστού στην περιοχή; Το κοινωνικό μίσος που είναι ήδη πραγματικότητα;
Οιαδήποτε μελέτη κόστους-οφέλους από ανεξάρτητο φορέα θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το κόστος για την κοινωνία και τη χώρα είναι δυσανάλογα μεγαλύτερο από τα κέρδη. Δυστυχώς τέτοια μελέτη, που θα ήταν εκ των ων ουκ άνευ σε μια δημοκρατική χώρα, ως ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ προϋπόθεση πριν ξεκινήσει οιαδήποτε ανάλογη “επένδυση”, δεν έγινε ποτέ. Και αυτό αποτελεί σοβαρότατο κόλαφο για τις πολιτικές ηγεσίες που διαχειρίστηκαν την καταστροφή της ΒΑ Χαλκιδικής.
Οι οποίες το μόνο που κάνουν είναι να αγνοούν τα πραγματικά δεδομένα και να επαναλαμβάνουν αυτιστικά γενικότητες περί παράλληλης ανάπτυξης αειφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων με την εξορυκτική. Δραστηριότητες δηλαδή αμοιβαία αλληλοαποκλειόμενες. Εκτός αν πείθεται κανείς ότι η πρώτη μελισσοπαραγωγός περιοχή στην Ελλάδα, με εκρήξεις 5 τόνων εκρηκτικών κάθε μέρα, ατελείωτα χωματουργικά μηχανήματα και φορτηγά και σκόνη περιέχουσα και αρκετά βαρέα μέταλλα, θα συνεχίσει να παράγει το 65% του μοναδικού Ελληνικού πευκόμελου. Ή ότι η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή θα αναπτυχθεί, με τον υδροφόρο ορίζοντα να κατεβαίνει εκατοντάδες μέτρα. Ή ότι ο καταναλωτής θα συνεχίσει να προτιμά προϊόντα της περιοχής. Ή ότι ο δυνητικός επισκέπτης της περιοχής δεν θα προτιμήσει να την αποφύγει, δεδομένου ότι το τουριστικό προϊόν είναι ως γνωστόν εξαιρετικά ευαίσθητο ακόμη και σε απλές φήμες.
Για την επέλαση τέτοιων “επενδυτών”, συνήθως το επίορκο πολιτικό σύστημα φροντίζει προηγουμένως να φτωχοποιήσει τις αντίστοιχες περιοχές ή χώρες. Ο δρόμος για αυτούς ανοίγει μέσα από γενική κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας, με αποβιομηχάνιση και πολλαπλά εμπόδια για υγιείς και αειφόρες επενδύσεις. Οι συνθήκες αυτές, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι πλέον πραγματικότητα στην Ελλάδα. Όλη η Βόρεια Ελλάδα προορίζεται για μεταλλευτικό πεδίο πλέον, από τους διαπλεκόμενους πολιτικούς και κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες, που επιχειρούν να δημιουργήσουν τετελεσμένα για να διασφαλίσουν την εξάρτηση της περιοχής. Η προοπτική αυτή είναι πραγματικά ζοφερή για τη χώρα.
Η περιοχή πρέπει να απαλλαγεί από το χαρακτηρισμό “μεταλλευτική”, που όσοι γνωρίζουν τον άθλιο μεταλλευτικό κώδικα της χώρας, αντιλαμβάνονται ότι είναι εμπόδιο σε κάθε υγιή οικονομική δραστηριότητα. Και να βρει το δρόμο της προς αειφόρες οικονομικές δραστηριότητες, δεδομένου ότι έχει πραγματικά μοναδικά πλεονεκτήματα. Μια υπέροχη φύση (ακόμη), την πατρίδα του Αριστοτέλη, την πύλη του Αγίου Όρους, τεράστια δασοκάλυψη (ακόμη), πλούσια νερά (ακόμη), μοναδικής ομορφιάς ακρογιαλιές (ακόμη). Τόποι με πολύ λιγότερα πλεονεκτήματα, απλά επειδή υπήρξαν φωτισμένοι και ανιδιοτελείς άνθρωποι εκεί (Ανάβρα), έχουν σήμερα μηδενική ανεργία και αξιοπρεπή εισοδήματα (πάνω από 30.000 ευρώ το χρόνο) ακόμη και για την πιο φτωχή οικογένεια εκεί.
Στη γενέτειρα του Αριστοτέλη, που δίδαξε την “μεσότητα”, το μέτρο σε όλα, κάποιοι επέλεξαν και προωθούν πραγματικά λυσσαλέα την οδό του mega-mining, της υπέρμετρα μεγάλης κλίμακος εξορυκτικής δραστηριότητος. Η υπερβολή όμως είναι κατά την αρχαιοελληνική έννοια, ύβρις. Η οποία πάντα πληρώνεται. Αν η ύβρις για την φύση και την κοινωνία δεν σταματήσει όσο ακόμη η καταστροφή δεν έχει προχωρήσει, ο τόπος αυτός θα πληρώσει ακριβά έναν λογαριασμό που ήδη άρχισε να πληρώνει.
Ο Χρήστος Ελευθεριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής, Τομέας Πυρηνικής Φυσικής και Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων, ΑΠΘ, και δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια ενάντια στην "επένδυση" στη Χαλκιδική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου